Presenteer een boek! Prikkels bijten niet - Saskia Klaaysen

Wekelijks worden er nieuwe boeken uitgegeven, soms hebben deze ook raakvlakken met PMT, of wordt PMT nadrukkelijk benoemd als goede behandelvorm. Heb jij ook een boek wat je in de spotlights wil zetten voor je collega's? Laat het ons dan weten via prencommunicatie@nvpmt.nl. Deze maand een boek over hoogsensitiviteit, specifiek voor high sensation seekers geschreven door Saskia Klaaysen. Lees het door en doe er je voordeel mee. 1 op de 5 is namelijk hoogsensitief, waarvan 30% een high sensation seeker is. Wie weet herken jij dit wel in jou cliënt en kan jij middels deze kennis de behandeling nog beter afstemmen. Veel lees plezier.

Hoogsensitiviteit en (psychomotorische) therapie

Hoogsensitiviteit raakt steeds bekender bij een grotere groep mensen. Dat is niet zo gek, want de hoeveelheid publicaties neemt ieder jaar in hoog tempo toe. Ook de wetenschap omarmt hoogsensitiviteit steeds meer, omdat steeds meer eigenschappen verklaard kunnen worden door de werking van een hoogsensitief brein. Dat is een goede ontwikkeling. Hoe meer mensen zich herkennen, hoe meer ze naar hun kwaliteiten kunnen gaan leven. Ze herkennen valkuilen sneller en kunnen daardoor handelen. Hoe herken je als psychomotorisch therapeut hoogsensitiviteit? En wat zijn thema’s waar hoogsensitieve personen op vast lopen? Wat is van belang bij PMT met hoogsensitieve personen?

Hoe merk je HSP op bij je cliënten?
Je kunt hoogsensitiviteit als PMTer opmerken aan de hand van vier duidelijke kenmerken:

1. Informatie opmerken met de zintuigen
2. Sterk ontwikkelde empathie
3. Diep, intensief nadenken en informatie verbinden
4. Sterk reageren op anderen en grotere stressgevoeligheid

Informatie opmerken met de zintuigen
Als iemand hoogsensitief is, merkt de persoon allerlei details in de omgeving op met de zintuigen. Ze nemen meer tijd om de omgeving nauwkeurig te observeren en ze lezen gemakkelijker emoties van gezichten. Een voordeel is het intens kunnen genieten van kleuren, gevoelens, geluiden, smaken en geuren. Een nadeel is het overspoeld kunnen raken en hierdoor de hoofdlijnen uit het oog verliezen door de vele details.

Sterk ontwikkelde empathie
Hoogsensitieve mensen zijn empathische personen, omdat hun spiegelneuronen sneller geactiveerd zijn. Ze merken emotionele prikkels van andere mensen sneller op. Ze zijn gevoelig voor sfeer en het is heel natuurlijk voor hoogsensitieve mensen om verschillende perspectieven in te nemen. Van de ander, van de familie, collega’s, het bedrijf, of maatschappelijke belangen. Een hoogsensitief persoon voelt de emoties van de ander, en begrijpt de overwegingen en de belangen van de ander en houdt vaak rekening met de ander. Een voordeel is het innemen van alle perspectieven, maar een nadeel is dat een hoogsensitief persoon zijn eigen behoefte, grenzen of mening soms parkeert ten dienste van het grotere geheel.

Diep, intensief nadenken en informatie verbinden.
Het belangrijkste kenmerk is het diepgaand nadenken over alle informatie die via de zintuigen binnen komen. Ze verbinden nieuwe en bestaande informatie met elkaar. Ze verzinnen allerlei ideeën en plannen. Kansen, mogelijkheden en risico’s worden afgewogen. Ze maken verschillende scenario’s in het hoofd om te komen tot de beste keuze. Ze maken hele zorgvuldige afwegingen voor dat ze een keuze maken. Het voordeel is goed overzicht houden, de rode draad zien, maar een nadeel is piekeren of continue drukte in het hoofd.

Doen en stressgevoeligheid
Hooogsensitieve personen doen graag iets met de informatie die ze hebben opgemerkt en over hebben nagedacht. De uitvoering in het hoofd van A tot Z voorbereid en ze leveren gedegen werk. Door de intensieve informatieverwerking raken hoogsensitieve personen sneller gestrest. Ze doen met hun brein topsport. De hersteltijd bij stress is langer bij een hoogsensitief persoon.

Verschillende type HSP, de Hoogsensitieve HSS
Daarnaast heeft 30% van de hoogsensitieve personen nog vier extra eigenschappen. De hoogsensitieve High Sensation Seekers. De belangrijkste twee zijn het opdoen van nieuwe ervaringen en realiseren van veranderingen en een neiging tot snel vervelen (onderprikkeling). Daarnaast hebben ze soms ook fysieke kick en avontuur nodig en kunnen ze ontremd raken (verslavingsgevoeligheid). Weet dat er introverte en extraverte hoogsensitieve HSS kunnen bestaan!

Het opdoen van nieuwe ervaringen en realiseren van verandering
Alle hoogsensitieve HSS zijn nieuwsgierig en hebben een brede interesse. Het kan gaan om het ontmoeten van nieuwe mensen, het bezoeken van nieuwe omgevingen of het doen van nieuwe activiteiten. Ze leren graag nieuwe dingen, houden van vernieuwing en verandering.

Neiging tot snel vervelen, onderprikkeling
Bijna alle hoogsensitieve HSS vervelen zich snel. Bijvoorbeeld omdat er te weinig te denken en te verbinden valt omdat de inhoud saai is. Maar verveling ontstaat bij hoogsensitieve HSS vooral door sleur, routine en regelmaat. Driekwart van de hoogsensitieve HSS heeft daar een hekel aan. Onderprikkeling is lastig te beschrijven voor hoogsensitieve HSS. Ze beschrijven het als je draai niet vinden, de aan-knop niet kunnen vinden, doelloosheid, zinloos, saai, oninteressant, lamlendigheid, de wachtstand, herhaling, sleur, onrustig, chagrijnig en veel in je hoofd denken wat te doen, maar niets doen.

Het zoeken naar fysieke kick en avontuur
Ongeveer de helft van de Hoogsensitieve HSS houdt van fysieke uitdagende activiteiten die intense gevoelservaringen geven. Slechts één op de tien wil bungeejumpen of andere extreme sporten doen. De rest kiest voor relatief veilige sporten zoals bijvoorbeeld skiën, bergbeklimmen of zeilen.

Ontremming
Ontremming is de bereidheid om buiten de sociaal geaccepteerde normen en waarden te treden om een euforische stemming of een andere staat van bewustzijn te verkrijgen. Driekwart van de hoogsensitieve HSS vertoont kenmerken van deze eigenschap. Je verhoogt je energie om de verveling te verminderen. Bijvoorbeeld door het bezoeken van feesten of festivals, flirten, gamen, gokken, shoppen, social media, drank- of drugsgebruik.

De grootste problemen van vastgelopen hoogsensitieve personen

Stress
Het merendeel van de hoogsensitieve personen maken helaas een burn-out of bore-out mee vanwege de hogere stress gevoeligheid en de onbekendheid met hun eigenschappen. Onderzoek van drs. Esther Bergsma en mijn eigen onderzoek onderbouwen dit. De zelfzorg is snel in het geding. Dit is nog sneller het geval als hoogsensitieve personen last hebben van rejection sensitivity. Dit is de perceptie of de angst dat je niet ok bent. Het wordt getriggerd door twee triggers: angst om het niet goed te doen, niet aan de verwachtingen te voldoen of er niet bij te horen, anders te zijn. Ongeveer de helft van de hoogsensitieve personen heeft dit ontwikkeld in de loop van het leven. Vaak door een (ontwikkelings)trauma.

De Amerikaanse psycholoog en onderzoekster Elaine Aron zei al: ongeveer 20% van de mensen is hoogsensitief, maar ongeveer 50% van de cliënten en patiënten in de zorg zijn hoogsensitief.

Het is dus van belang om als PMTer alert te zijn op klachten die voortkomen uit een ongezonde manier van omgaan met de hoogsensitieve of high sensation seeking eigenschappen. Ieder mens is anders, zo ook ieder hoogsensitief persoon. Dus ook de problemen van hoogsensitieve personen zijn uiteraard individueel. Wel zijn er in grote lijnen problemen met:

• Disbalans in doen, voelen en denken. Vaak laag lichaamsbewustzijn.
• Onvoldoende zelfzorg.
• Afwijzingsgevoeligheid met vaak angst, schuld, schaamte of frustratie en bijbehorend aanpassingsgedrag: pleasen/redden, controle of grip willen houden, goed doen/ perfectionisme, sterk zijn.
• Stress door onderprikkeling tot bore-out toe.
• Stress door overprikkeling tot burn-out toe.
• Grote dynamiek in onder- en overprikkeling. Niet tijdig kunnen schakelen naar de juiste versnelling voor rust of actie.
• Kwaliteiten en identiteit onderdrukken.
• Ruimte innemen.
• Trauma
   

Waar moet je rekening mee houden als PMTer?

Als je als therapeut met hoogsensitieve personen werkt, zijn er een aantal belangrijke zaken om rekening mee te houden. Het leuke is dat juist psychomotorische therapie hier veel ingangen voor biedt omdat er veel gewerkt wordt met het lijf in plaats van met het denken.

Denken-doen-voelen
Vanwege de diepgaande informatieverwerking is het van belang dat een hoogsensitieve cliënt in de therapie uit het denken wordt gehaald. Vaak hebben ze hun problemen al over geanalyseerd. Lichaamsgericht werken, zintuiglijk ervaren zorgen voor een nieuwe ervaring, beleving en andere zintuiglijke indrukken dan de scenario’s die ze in hun hoofd hebben geanalyseerd en voor waar hebben aangenomen. Een valkuil is om tijdens de sessies over te analyseren. Wel zijn uiteraard de inzichten en het begrip nodig vanwege de verbindingen die automatisch worden gelegd in een HSP-brein tussen fysieke informatie van het lichaam, het gevoelsleven en het hoofd. Als PMTer kan je helpen bij het verbinden van deze informatiestromen van hoofd naar het lijf.

Herken stress door over- en onderprikkeling

Stress wordt nog altijd bij hoogsensitieve personen gekoppeld aan overprikkeling. Veel mensen hebben de indruk dat er DUS meer rust en ontspanning nodig is. Dit kan averechts uitpakken.
Bij hoogintelligente HSP, hoogbegaafden, of extraverte HSP of hoogsensitieve high sensationseekers kan er juist ook sprake zijn van stress door onderprikkeling. Dit kan chronische vormen hebben aangenomen. Hier is een andere meer activerende aanpak vereist met inachtneming van het herstel van het stresssysteem.

Tijd
Vanwege de diepgaande informatieverwerking heeft de cliënt tijd nodig. Tijd nodig in de sessie voor de benodigde inzichten en tijd nodig na de sessie om alles te verwerken en een plek te geven. Ook kunnen inzichten na de sessie ontstaan door de verbinding van informatiestromen (secundaire reactie).

Het lichaamsbewustzijn is regelmatig een ondergeschoven kindje bij hoogsensitieve personen die vast zijn gelopen. Geef veel aandacht aan alle lichamelijke signalen en de duiding daarvan.

Externe oriëntatie cliënt
Gezien de grote externe gerichtheid van hoogsensitieve personen zijn interpersoonlijke aspecten tussen cliënt en therapeut van groot belang. Het is wetenschappelijk bewezen dat hoogsensitieve personen zeer sterk kunnen excelleren in een positieve omgeving met personen die ze graag mogen. Een persoonlijke klik en positiviteit is dus van groot belang. Anderzijds heeft het ook een valkuil. Hoogsensitieve personen met een sterke afwijzingsgevoeligheid kunnen als geen ander zich aanpassen aan de therapeut en aan mogelijke verwachtingen willen gaan voldoen. Wees alert op pleasegedrag, perfectionisme, overdracht en tegenoverdracht.

Saskia Klaaysen, februari 2020

Meer lezen? Zie het boek prikkels bijten niet! Wegwijs in onder- en overprikkeling voor hoogsensitieve personen die floreren bij dynamiek en variatie  http://www.prikkelsbijtenniet.nl

Websites:

www.anahata-coaching.nl

www.hsptraining.nl